ادبیات زیبای من

بامداد: سپیده­دم، اوّل صبح/ لیل و نهار:شب وروز/ آفرینش: عالم هستی/تنبیه: آگاهی/خداوند: در این بیت به معنی صاحب است ،دارنده . خداوندِ دل: صاحب­دل، عارف/ اقرار : اعتراف کردن /نقش عجب : تصاویر شگفت انگیز/ فکرت: تفکر/اندیشه/ تسبیح: حمد و ستایش خداگفتن/

مستمع: شنونده/ اسرار: رموز (جمع سر)/ خفته:خوابیده( در اینجا به معنی نادان) /جهالت:بیخبری/ الوان:رنگارنگ (جمع لون)/

 چوب:  در اینجا به معنی درخت/ برآرد: به وجودآورد

حیران:متحیر/ عنب:انگور/زرین:طلایی / عاجز:ناتوان/حقه: ظرفی برای نگهداری جواهر در قدیم/ تقدیر: سرنوشت

مُسخّر: رام، فرمان­بر/ رحمت: مهربانی /کرم: سخاوت، بخشندگی / انعام: بخشش، نعمت بخشیدن / راست رُوان: روندگانِ راهِ راست 

معنی بیت 1: هنگام سپیده دمِ که روز و شب فرقی با هم ندارد؛ ***رفتن به دامنه­ ی صحرا، و تماشای زیبایی­های بهار بسیار خوشایند است.

(نکته مهم :  در این بیت بامدادان می تواند اشاره ای  به روز اول فروردین که شب و روز مساوی است نیز داشته باشد .با توجه به آوردن فصل بهار در مصراع بعد . در این صورت معنی مصراع اول می شود: سپیده دم روز اول فروردین که شب و روز باهم مساوی است.)

 معنی بیت 2: زیبایی­های جهان­هستی برای آگاهی و بیدارباش کسانی هستند که دل دارند*** هرکس به وجود خداوند اعتراف نکند دل ندارد (انسان نیست).

معنی بیت 3: با این­همه زیبایی­های عجیب که بر در و دیوار عالم هستی خلق شده است،*** اگر کسی در وجود خداوند اندیشه نکند، مانند نقاشی روی دیوار، بی­جان و مُرده است.

معنی بیت 4: تمام عناصر جهان از کوه، دریا و درختان همه خدا را به پاکی یاد می­کنند*** ولی هر شنونده­ای­ قادر به درک این اسرار نیست.

معنی بیت 5: آیا خبر داری که پرنده های سحری به بانگ بلند آواز می خوانند*** که ای کسی که خوابیده­ای، سر از خواب نادانی و بی­خبری بردار؟

معنی بیت 6: تا چه زمانی می خواهی  مانند بنفشه از همه چیزنا آگاه و بی خبر باشی ؟ ***حیف است که تو خوابیده باشی، در حالی­که نرگس بیدار است.

مفهوم بیت : مفهوم بیت : مثل بنفشه در جست و جوی حقیقت بی تفاوت نباش و مثل گل نرگس بینا و حقیقت جو باش.

 معنی بیت 7: چه کسی می­تواند از چوب میوه­های­ رنگارنگ و متنوّع تولید کند،*** یا چه کسی می­تواند از بوته­ی خار، گل صد برگ بوجود آورد؟(هیچ کس جزخدا)

معنی بیت 8: عقل انسان از زیبایی خوشه انگور شگفت­زده می­شود*** و فهم انسان ازدرک درخشندگی و زیبایی جعبه­ی یاقوت­رنگِ انار، ناتوان است.

 معنی بیت 9: خداوند پاک و بی عیبی که به فرمان او،*** ماه و خورشید، و روز و شب، مطیع و رام او هستند.

 معنی بیت 10: تا روز قیامت همه­ی انسان­ها از بخشندگی و مهربانی خداوند سخن می­گویند؛*** درحالی که یک هزارم آن­چه را لازم است، بجا نمی­آورند

معنی بیت 11: خدایا، نعمت­هایی که به ما دادی بی­شمار است *** هیچ فرد سپاسگزاری نمی­تواند سپاس نعمت­های تو را به جای آورد

 معنی بیت 12: ای سعدی، روندگان راه راستی و درستی به خوش بختی رسیدند؛*** تو نیز راهِ راست را پیش بگیر، زیرا کج­رفتار به مقصد نمی­رسد.

   آرایه های و زیبایی های ادبی شعردرس هفتم فارسی سوم:

بیت 1: لیل و نهار: شب و روز(آرایه­ی تضاد دارد)

بیت 3: تکرار «نقش» و «دیوار» به جهت تأکید مطلب و «آرایه­ی تکرار» است.

بیت 4: کوه و دریا و درختان: آرایه­ی مراعات نظیر                

بیت5 :خفته و خواب : مراعات نظیر

 نکته مهم:ابیات زیر با بیت های چهارم و پنجم تناسب معنایی دارد.

1- توحید گوی او نه بنی آدمند و بس / هر بلبلی که زمزمه بر شاخسار کرد

2- سحر گنجشکان در جیک جیکنند / به تسبیح خدای لاشریکنند

3- گفتم : این شرط آدمیّت نیست / مرغ تسبیح گوی و ما خاموش

4- هنگام سپیده دم خروس سحری / دانی که چرا همی کند نوحه گری

یعنی که نمودند در آیینه ی صبح / از عمر شبی گذشت و تو بی خبری

بیت 6: بیداری» برای«نرگس» و «غفلت» برای «بنفشه»تشخیص یا جان­بخشی است./ خواب و بیدار: آرایه­ی تضاد/بنفشه و نرگس: تناسب یا مراعات نظیر دارند.

بنفشه : نماد انسان غفلت زده است/ نرگس نماد انسان های آگاه و دانا

بیت 7: گل و خار: آرایه­ی تضاد

بیت 8 :عنب و انار مراعات نظیر دارند.

بیت 9: ماه و خورشید و لیل و نهار: مراعات نظیر

بیت 10: این بیت با بیت زیر تناسب معنایی دارد:

فضل خدای را کِه تواند شمار کرد / یا کیست آن که شکر یکی از هزار کرد ؟

بیت 11: این بیت با بیت زیر تناسب معنایی دارد:

از دست و زبان کِه برآید / کز عهده ی شکرش به در آید ؟ /

واژه ی اِنعام در این بیت به معنای نعمت دادن است آنرا با واژه ی اَنعام (چهارپایان ) اشتباه نگیرید.)

بیت 12 : راست و کج: آرایه­ی تضاد